.
Opublikowane przez: Władysław Andrzej Pitak
Zamek w Tustaniu – średniowieczna skalna twierdza-gród i urząd celny ІХ– ХVІ wieku, staroruski skalny zespół obronny, resztki którego są rozmieszczone w Ukraińskich Karpatach (Wschodnich Beskidach) w rejonie skolskim obwodu lwowskiego, w pobliżu wsi Urycz, położonej na południe od miasta Borysława i na południowy wschód od osiedla typu miejskiego – Schodnicy.
W ІХ w. terytorium współczesnej Tustani zasiedlały plemiona Chorwatów.
W końcu Х w. wielki książę kijowski Włodzimierz I Wielki zdobył chorwackie księstwa, utworzone w Posaniu i w basenie Górnego i Średniego Dniestru i Górnego Pruta i dołączył je do Rusi Kijowskiej.
.
W środku XII w. Tustań - obok takich miast jak Przemyśl, Dźwinogród, Sanok, Udecz, Gródek, Jarosław, Wiśnia, Gołogóry, Synowódzko, Spas, Sól, Lwów, Drohowyż, Sambor, Tuchla - wchodziła do Księstwa Przemyskiego .
.
Później twierdza była głównym (w tym regionie Karpat) przygranicznym centrum między Księstwem Halicko-Wołyńskim a Węgrami, a po wchodzeniu księstwa w skład Królestwa Polskiego – między Polskim Królestwem a Węgrami.
.
Wspomnienia dwóch kronikarzy (Janko z Czarnkowa, Jan Długosz) wskazują na to, że Tustań , jako twierdza obronna, już istniała do jej zdobycia w XIV w.
.
Tustań oprócz obronnej funkcji pełniła też administracyjną i była centrum gminy. O tym świadczy królewski list darowizny na wieś Kruszelnicę od 4 listopada 1395 r. W nim wskazuje się, że wieś Kruszelnica gminy tustańskiej, nadaje się do daru wiernym służącym Iwanowi i Damianowi i ich synom z całym dobrem... z lasami, łąkami, łanami, sianokosami.
.
Z czasem twierdza przechodzi pod władzę polskiej magnaterii i szlachty. Dowodem tego jest królewski list darowizny od 1539 r. Król na prośbę Jana z Tarnowa daruje Mikołajowi Blizińskiemu i jego dziedzicom „twierdzę Tustań, a właściwie tylko skałę w górach Stryjskich w pobliżu granicy z Węgrami”.
.
Oni zobowiązywali się „własnym kosztem i środkami ten zamek na wspomnianej skale bronić, odnowić, umocnić i podtrzymywać w należnym stanie”. Nie wiadomo, czy była twierdza Tustań odremontowana i umocniona, jednak w 1541 r. Bliziński podarował wieś „Podhorodce i twierdzę Tustań” Janowi z Tarnowa.
To, że twierdza Tustań istniała włącznie do XVI w., potwierdzają materiały archeologicznych badań i dokumenty: ostatnia znana wzmianka pisemna o twierdzy jest datowana 1565 r.
.
Skalne miasto-twierdza Tustań zajmuje szczególne miejsce w drewnianym budownictwie średniowiecza.
Skalne formacje jako potężne obronne ściany były bardzo umiejętnie wykorzystane przez budowniczych. Odstępy między skałami zostały przegrodzone drewnianymi ścianami, zamknąwszy możliwe dostępy do zamku.
.
Tam, gdzie drewniane konstrukcje przylegały do skał, w kamieniu drążyły specjalne pogłębiania – wpusty i wręby, żeby zamocować belki w skale. Te ślady pozwalają odtworzyć wygląd zewnętrzny twierdzy IX – XVI w., mimo to, że samych drewnianych konstrukcji już dawno nie istnieje. Tylko na zespole Kamień skalnego miasta-twierdzy Tustań zbadano ponad 4000 takich śladów skalnej zabudowy. Przy grupie skał Mała Skała i Ostry Kamień widoczne są ślady po belkowaniach, a także cysterna na wodę.
.
Przeanalizowawszy wszystkie ślady, główny badacz Tustani – Mychajło Rożko, przyszedł do wniosku, że twierdza budowała się w kilku etapów, stale rozbudowywała się, zwiększała się w wysokości i opanowywała wyższe placyki skalnego zespołu.
.
W ХІІІ w., w okresie jej największego rozwoju, twierdza ogarniała wszystkie możliwe galerie i tarasy od podnóża do szczytu. Wysokość nieprzerwanej zabudowy w wewnętrznym podwórku sięgała pięciu piętrz, każde wysokością 3,5-4 m, co jest cechą bardzo wysokiego poziomu budowlanej kultury.
Dla zabezpieczenia wodą podczas oblężenia twierdza miała studnię w podnóżu skały i dwie cysterny. Do dziś zachowały się resztki kamiennej ściany.
Opr. Władysław Andrzej Pitak
Wg
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Tustaniufoto:Tatiana Arcimowicz-Pitak i Władysław Andrzej Pitak
.
.
http://www.sokal.fora.pl/historia-i-dzien-dzisiejszy,8/zamek-w-tustaniu-k-urycza-sredniowieczna-skalna-twierdza,819.html.
