z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej na Ziemie Zachodnie i Północne

Lubuszanie z kresów wschodnich
W roku 2008 ukazała się nakładem Zarządu Krajowego Towarzystwa Miłośników Polesia obszerna (ponad 300 stron) książka zatytułowana "Lubuszanie z kresów wschodnich. Wspomnienia i dokonania". O jej zawartości daje pojęcie wstęp pióra Kazimierza Suproniuka, który przytaczamy poniżej.

Wstęp
W miarę oddalania się w czasie dni przybycia transportów przesiedleńczych z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej na Ziemie Zachodnie i Północne rośnie konieczność utrwalenia w świadomości współczesnych i przyszłych pokoleń wiedzy o przybyszach ze Wschodu, ich dziejach, dorobku materialnym i kulturowym.

Prezentowana książka "Lubuszanie z Kresów Wschodnich. Wspomnienia i dokonania" ma za zadanie ukazać ogrom pracy, jaki włożyli kresowi przesiedleńcy w powtórną slawizację Ziem Odzyskanych, wskazać na różnorakie wartości naszego dzisiejszego dziedzictwa kulturowego, jak również uświadomić naszym sukcesorom mnogość wartości społecznych i duchowych wniesionych w proces adaptacji kulturowej tych ziem, zasługujących na docenienie w XXI wieku.

Pierwszą część książki pt. „Na ścieżkach pamięci" otwiera tekst Heleny Arciszewskiej-Jakubowskiej „Polesie - Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej", przedstawiający w ogólnych zarysach charakterystykę geograficzno-przyrodniczą Polesia, jego dzieje oraz sylwetki wielkich Polaków związanych z tą ziemią.

Po nim następują nadesłane na konkurs pn. „Polesie w sercu zapisane", ogłoszony w 2007 r. przez Towarzystwo Miłośników Polesia, wspomnienia: Marii Przybylak - znanej gorzowskiej poetki, Alberta Kulika oraz Marii Mazurek, którzy przybliżają nam - na przykładzie dziejów swoich własnych rodzin - problemy Polaków zamieszkujących przed wojną i w czasie wojny tereny Polesia i innych ziem kresowych, nękanych prześladowaniami nacjonalistów ukraińskich, mordowanych i zsyłanych na Sybir.

Wspomnienia poety Wincentego Zdzitowieckiego w części dotyczącej tamtych ziem są już oparte głównie na opowieściach matki - gdy jego rodzina przybyła na Ziemie Zachodnie, był małym dzieckiem, nie pamiętał więc tamtych czasów.

Podobnie Zofia Bilińska - gorzowska rzeźbiarka, której refleksyjno-sentymentalne rozważania pt. "Polesie - ocalić od zapomnienia" zamykają pierwszą, "wspomnieniową" część książki. "My, potomkowie Polaków ze Wschodu, nigdy nie wyzbędziemy się sentymentalizmu, uczucia podwójnej osobowości i podwójnego patriotyzmu, bo przecież tam, na Wschodzie, jest nasz rodzinny dom" - pisze Pani Zofia, wyjaśniając i uzasadniając w ten sposób zarówno wielkie zaangażowanie Kresowian w popularyzację wiedzy o tamtych stronach i dbałość o podtrzymywanie kresowych tradycji, jak i powstanie tej publikacji."

Część druga książki, zatytułowana "Ludność kresowa w gospodarczym i społeczno-politycznym rozwoju Gorzowa Wlkp. i regionu gorzowskiego w latach 1945-2006", dotyczy powojennych dziejów przesiedleńców ze Wschodu już na Ziemi Lubuskiej i ich działalności na tych terenach. Zawiera m.in.teksty referatów wygłoszonych na konferencji nt. "Udział ludności z Kresów Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej w zagospodarowaniu i rozwoju Gorzowa Wlkp. i regionu po 1945 roku", zorganizowanej przez Towarzystwo Miłośników Polesia wspólnie z innymi towarzystwami kresowymi oraz Zamiejscowym Wydziałem Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu i Polskim Towarzystwem Historycznym.

Otwiera ją artykuł Bogdana Kunickiego "Kresowe sentymenty", charakteryzujący pod względem demograficznym społeczeństwo zasiedlające po II wojnie Ziemie Odzyskane. Jerzy Sygnecki w tekście "Wysiedlenia ludności polskiej w latach II wojny światowej" przedstawia dzieje polityki wysiedleńczej, która doprowadziła m.in. do ekspatriacji Kresowian na tereny Lubuskiego. Piotr Franków natomiast opisuje, jak wyglądał proces zasiedlania Gorzowa i powiatu gorzowskiego w latach 1945-1948 na tle ruchów migracyjnych Polaków po II wojnie światowej.

Po tekstach o treści ogólnohistorycznej następują bardziej szczegółowe. Maria Przybylak opisuje dzieje swojej rodziny po przyjeździe na Ziemie Zachodnie, swoją pracę w "Stilonie" oraz jak doszło do tego, że została cenioną poetką, a także historię powstania w Gorzowie Robotniczego Stowarzyszenia Twórców Kultury. Dopełnieniem tej opowieści jest próbka jej twórczości poetyckiej. Julian Michalik opowiada o tym, jak po wojnie przesiedleńcy organizowali szkolnictwo w Kożuchowie, a opowieść uzupełniają bogate materiały ilustracyjne - dokumenty, fotografie itp. Zofia Nowakowska prezentuje życiorys mieszkającej w Gorzowie zasłużonej Poleszuczki Janiny Małaszczyckiej - nauczycielki i działaczki na rzecz utrwalania kultury poleskiej. Janusz Hrybacz natomiast opisuje udział ekspatriowanej ludności Wileńszczyzny w rozwoju miasta Gorzów Wielkopolski.

Na koniec dorobek gorzowskich towarzystw kresowych prezentują ich prezesi: Kazimierz Suproniuk - Towarzystwa Miłośników Polesia, Piotr Franków -Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Janusz Popławski - Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Zamykają książkę noty biograficzne nieżyjących autorów publikowanych tekstów: Alberta Kulika, Wincentego Zdzitowieckiego i Marii Przybylak.

Kresowianie na Ziemi Lubuskiej stanowią swojego rodzaju zbiór społeczeństw, które noszą na sobie znamiona wielkiej wielowiekowej tradycji oraz patriotyzmu i z tego względu należałoby sobie życzyć, aby te wielkie wartości trwały nadal, a żaden współczesny styl czy moda nie zniszczyły ich i nie wyparły. Niech ta książka będzie wyrazem pamięci i uznania za wkład Kresowian w rozwój gospodarczy i kulturowy Ziem Zachodnich i Północnych.

Kazimierz Suproniuk